Strona główna Zwiedzanie Bazylika i klasztor Bazylika Krzyża Świętego w Krakowie-Mogile
Bazylika Krzyża Świętego w Krakowie-Mogile

Przybycie cystersów do Mogiły oraz budowę kościoła i klasztoru datuje się na rok 1222. Świątynia została wzniesiona wedle reguł Zakonu, na planie krzyża łacińskiego, w stylu romańsko - gotyckim cysterskim, przy użyciu cegły i kamienia, zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem głównym ołtarzem skierowana ku wschodowi. Kościół konsekrowano 5 V 1266 r. i poświęcono Matce Bożej Wniebowziętej i św. Wacławowi. Pierwotne sklepienie nawy głównej po wielkim pożarze kościoła w 1708 r. zostało odbudowane w stylu barokowym. Fasadę i kruchtę kościoła przebudował w 1780 r. Franciszek Mosler z Opawy.

Pierwotnie ściany kościoła nie posiadały tynku. Za czasów opata Erazma Ciołka cały kościół wewnątrz otynkowano, a brat Stanisław Samostrzelnik (cysters mogilski) w latach 1536-1538 wymalował sceny biblijne Zwiastowanie w prezbiterium oraz Ukrzyżowanie nad zakrystią) i ornamenty roślinne. Freski w kaplicy Krzyża Św. pochodzą z XVIII w. i przedstawiają starotestamentowe zapowiedzi ofiary krzyżowej Chrystusa. Malowidła sklepienia nawy głównej i naw bocznych wykonał Jan Bukowski (+ 1943).

Główny ołtarz zdobi poliptyk z 1514 r. W jego centrum znajduje się statua Matki Bożej z Dzieciątkiem. Na skrzydłach ołtarza przedstawione są sceny z życia Maryi, a także sceny męki Pańskiej (w Wielkim Poście). Współczesne witraże w ostrołukowych oknach i jednym kolistym wykonał w 1947 r. T. Wojciechowski. Przedstawiają one sceny z życia Pana Jezusa i Jego Matki. Stalle w prezbiterium (miejsce modlitw zakonników) pochodzą z XVIII w. - na czterech obrazach przedstawiono świętych cysterskich: Roberta, Alberyka, Stefana (założyciele cystersów) i Bernarda. Przed prezbiterium znajdują się XV-wieczne ołtarze, na których ustawiono XVII-wieczne nastawy z obrazami obecnie ukazującymi Matkę Bożą Nieustającej Pomocy oraz bł. Wincentego Kadłubka (biskupa krakowskiego, cystersa z Jędrzejowa, pierwszego kronikarza Polski; + 1223). Cztery kaplice boczne poświęcone są: św. Wacławowi i św. Józefowi (za ołtarzem Cudownego Pana Jezusa) oraz św. Bernardowi i świętym założycielom cystersów (przy zakrystii). Współczesne witraże w kaplicach ukazują sceny z życia tych świętych.

Przy wejściu do kaplicy Cudownego Pana Jezusa znajduje się krypta, w której pochowani są dobrodzieje klasztoru, zakonnicy i ostatni opaci. Pod chórem znajdują się nagrobki: Walentego Goślickiego (+ 1596; autorstwa Hieronima Canavesi Młodszego) i Pawła Piaseckiego (biskupa przemyskiego, + 1649), a przy zakrystii - Marcina Białobrzeskiego (biskupa kamienieckiego, zasłużonego opata mogilskiego; + 1586). Także pod chórem umieszczono ołtarz z kopią rzymskiego obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus populi Romani oraz tablice upamiętniające nadanie mogilskiej świątyni tytułu Bazyliki Mniejszej oraz wizytę papieża Jana Pawła II w mogilskim sanktuarium. Organy 36. głosowe zbudował w 1927 r. S. Tobola. Ponad nimi wstawiono witraż (1909 r.) przedstawiający biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, fundatora mogilskiego klasztoru.

Tytuł bazyliki mniejszej nadał papież Paweł VI w dniu 9 marca 1970 roku, gdy biskupem ordynariuszem był ks. kard. Karol Wojtyła, a proboszczem parafii o. Gerard Matuła OCist. Uroczyste ogłoszenie tytułu nastąpiło w dniu 20 września 1970 roku, podczas uroczystości odpustowych ku czci Podwyższenia Krzyża Św. Uroczystościom przewodniczył ks. bp Julian Groblicki, biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej. Homilię wygłosił ks. kard. Karol Wojtyła.

 
o. Krzysztof Jankosz OCist