Konserwacja zabytków piśmiennictwa 2022 Drukuj

Cysterskie dziedzictwo. Konserwacja zabytków piśmiennictwa do Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów w Mogile.

W 2022 roku Opactwo zrealizowało zadanie pn. „Cysterskie dziedzictwo. Konserwacja zabytków piśmiennictwa do nowego Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów w Mogile”, współfinansowane ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pełnej konserwacji poddano pięć zabytków piśmiennictwa trwale związanych z historią i kulturą cystersów.

Pierwszy z nich to rękopiśmienny antyfonarz „Antiphonarium ordinis Cisterciensis” z 1609 roku. Antyfonarz to księga liturgiczna Kościoła zawierająca zbiór antyfon (najstarszych śpiewów liturgicznych). Do antyfonarza wchodziły pieśni śpiewane w niedziele i inne święta. Księga, używana przez cystersów w XVII wieku, powstała w mogilskim skryptorium. Bezimienny wpis skryptora na kolofonie rękopisu informuje, że rękopis został ukończony w 1609 roku. Tekst śpiewów podpisany jest pod systemem liniowym. Unikatowy zapis muzyczny tego rękopisu wskazuje właśnie na cysterski przekaz liturgiczno-muzyczny.

Druga spośród zakonserwowanych ksiąg to XV-wieczna „Agenda liturgiczna”, czyli zbiór średniowiecznych modlitw, nabożeństw i błogosławieństw dla całego roku liturgicznego. To najstarsza drukowana księga zachowana w zbiorach mogilskiego opactwa. Dwubarwny druk gotycki z nutami zawiera przepisy i wskazania duszpasterskie do sprawowania liturgii, nabożeństw i błogosławieństw.

Dwie kolejne księgi to pochodzące z XVI wieku cysterskie brewiarze („Breviarium Cisterciensis”). Brewiarz to księga do odprawiania liturgii godzin, codziennej modlitwy Kościoła katolickiego. Zawiera teksty modlitw odmawianych w ustalonych porach dnia. Zakony monastyczne, tak jak cystersi oparte na Regule św. Benedykta, mają swój własny brewiarz (stąd określenie „brewiarz cysterski”). To właśnie liturgia godzin reguluje rytm dnia zakonników, dzielony między modlitwę i pracę. Dwa XVI-wieczne brewiarze zakonserwowane w ramach zadania były od początku użytkowane przez cystersów z Mogiły. Świadczą o tym rękopiśmienne karty wszyte w blok drukowanych ksiąg. Pierwszy z nich został wydrukowany w 1521 r. w Paryżu i ma kolorowane ręcznie już w klasztornym skryptorium inicjały. Drugi, powstały w Wenecji w 1579 r., dwubarwny druk. Niezwykle interesujące są zwłaszcza dzieje tej drugiej księgi, łączonej z opatem Marcinem Białobrzeskim, który miał ją osobiście przywieźć z Italii. Ręczne dopiski są zaś przypisywane Andrzejowi Komorowskiemu, cystersowi, który służył w wojsku Stefana Batorego. Egzemplarz ten zawiera fragmenty Psałterza dopisane ręcznie w kolejnych latach przez mnichów z Mogiły.

Ostatnią spośród zakonserwowanych ksiąg jest wydrukowany w 1579 roku w Paryżu mszał rzymski („Missale”). To najważniejsza księga liturgiczna w Kościele. Zawiera teksty stałych i zmiennych części mszy św. Niewielkich rozmiarów księga, zachowana w niezwykle kunsztownej, XVI-wiecznej oprawie, od początku była użytkowana w mogilskim opactwie. Świadczą o tym rękopiśmienne noty marginalne. Zawiera liczne, wielobarwne, wspaniałe inicjały i miniatury, kolorowane prawdopodobnie w klasztornym skryptorium. Niestety nie wszystkie dotrwały do naszych czasów, niektóre z nich powycinano.

Wszystkie odrestaurowane obiekty docelowo będą włączone do ekspozycji w Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów.

  

 

 

 

 

 

 

 

 

Na zdjęciach, kolejno obiekty po konserwacji: Antiphonarium ordinis Cisterciensis (Mogiła 1609), Agenda Liturgiczna (XV w.), Breviarium Cisterciensis (Paryż 1521), Breviarium Cisterciensis (Wenecja 1579), Missale (Paryż 1579).

Zadanie pn. „Cysterskie dziedzictwo. Konserwacja zabytków piśmiennictwa do nowego Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów w Mogile” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Wartość dofinansowania: 123 500,-, całkowita wartość zadania: 154 375,-.