Ks. Bolesław Przybyszewski w oparciu o archiwa dowodzi, że Samostrzelnik pochodził z jednej z wielu krakowskich rodzin mieszczańskich. Nazwisko to o zupełnie polskim brzmieniu,stanowiło pierwotnie nazwę zawodu oznaczającą wytwórcę kusz i łuków. Jego rodzicami byli Piotr i Anna Samostrzelnikowie mieszkający w Krakowie w dworcu cysterskiego opata z Koprzywnicy. Stanisław wstąpił do klasztoru Cystersów w Mogile (Clara Tumba), stąd określenie "brat Stanisław z Mogiły".

Już w roku 1506 działał jako malarz. W następnych latach uprawiał wszystkie rodzaje malarstwa: sztalugowe, ścienne i książkowe. Zachowało się siedem sygnowanych przez niego rękopisów iluminowanych oraz polichromie w klasztorze mogilskim również częściowo sygnowane. O tym, że malował obrazy sztalugowe wiemy tylko z przekazów archiwalnych. Nauczył się rzemiosła malarskiego prawdopodobnie w klasztorze mogilskim, gdzie w XV i XVI wieku uprawiano zarówno iluminatorstwo, jak i malarstwo ścienne.

Skoro jego prace malarskie zwróciły uwagę arystokratycznych amatorów sztuki znalazł się w gronie protektorów. Jednym z nich był biskup przemyski Piotr Tomicki. Objęcie przez niego biskupstwa w Krakowie, a także pełnienie funkcji biskupa-senatora i podkanclerzego Królestwa, świadczą o jego wielkiej osobowości. To zapewne on postarał się o przeniesienie artysty z klasztoru do pracy w diecezji. Od swego drugiego protektora, którym był Krzysztof Szydłowiecki otrzymał probostwo w Grocholicach k. Ćmielowa w 1513 roku. W latach 1510-1530 malarz był kapelanem Szydłowieckiego i zarazem malarzem nadwornym. Służba u takiego protektora, który zajmował najwyższe stanowisko na dworze Zygmunta I, kanclerza wielkiego koronnego to znaczy pierwszego ministra - kierownika polityki zagranicznej państwa. Służba u Szydłowieckiego nie wyklucza przyjmowania zamówień od innych zleceniodawców. Przebywając w Krakowie Samostrzelnik mieszkał przy ul. Świdnieckiej.

Dla głównych promotorów Krzysztofa i jego brata Mikołaja, podskarbiego koronnego, właściciela rodowego Szydłowca, brat Stanisław namalował wiele. Niestety do dzisiejszego dnia zachowały się nieliczne miniatury:

• iluminacje pergaminowego dyplomu, tzw. "Przywileju opatowskiego" z 1519 roku,
• modlitewnik do prywatnego użytku kanclerza z roku 1524,
• cykl wizerunków członków rodziny Szydłowieckich, zdobiący kronikę rodu powstały przed 1532 rokiem (tekst nie zachował się do dzisiaj).

Na zlecenie bpa Tomickiego namalował:

• nie zachowany mszał (1516),
• Ewangelistarz (1533 - 1534),
• Pontyfikał wielkoczwartkowy (przed rokiem 1535, Archiwum Kapitulne na Wawelu, nr 16),
• kodeks z tekstem "Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich" Długosza (1530 - 1535).

Prawdopodobnie mogilski malarz wykonał dekorację malarską kaplicy grobowej bpa Tomickiego przy katedrze wawelskiej.

Wszystko wskazuje, że Tomicki wskazał na artystę, zainteresowanym na dworze królewskim. Wśród jego prac, które powstały dzięki temu znajdują się:

• Modlitewnik - króla Zygmunta I (1524), przechowywany dziś w British Museum,
• Modlitewnik - królowej Bony (1527 - 1528),
• Modlitewnik - dla królowej Jadwigi (1535),
• iluminacje dyplomów dla kancelarii królewskiej np. dyplom traktatu pokojowego z Turcją zawartego w roku 1533,
• w 1525 roku Samostrzelnik i malarz Jan malowali chorągiew z białego adamaszku, którą w dniu 10 kwietnia Albrecht Hohenzollern złożył Królowi Zygmuntowi w czasie ceremonii hołdu na rynku krakowskim.

Liczne zamówienia, których realizacji podejmował się artysta, jak również szeroki zakres techniczny, spowodowały zlecanie robót podwykonawcom. Mówi się, że w pewnych okresach działalności malarz z Mogiły prowadził "warsztat" ze sporą ilością zatrudnionych w nim rzemieślników. Zarówno w Modlitewniku Bony, jak i w Katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich inicjały "S.C." (Stanislaus Claratumbensis) pojawiają się na miniaturach, które cechuje szczególnie "malarska" technika wykonania. Być może właśnie ta "malarskość" stanowi wyróżnik osobistego "stylu Samostrzelnika". Z powodu opóźnień w realizacji zamówień Samostrzelnik stawał często przed sądem... Akta sądowe stanowią do dzisiejszego dnia bardzo ważny element charakterystyki tego artysty.

Śmierć bpa Tomickiego zamyka w roku 1535 trzeci etap działalności mistrza. W sytuacji, gdy zabrakło możnego i światłego mecenasa wycofał sie całkowicie do klasztoru mogilskiego. Prawdopodobnie ostatnim jego dziełem iluminatorskim był rękopis z 1536 roku - Ewangelie na Procesję Bożego Ciała, Archiwum Kapitulne na Wawelu nr 18. Zdaje się, że w tym czasie poza klasztorami brakło już odbiorców dla drogiego malarstwa kodeksowego. Zadania tej "techniki" przejął niemal w całości drzeworyt ilustracyjny - tańszy i trafiający do szerszego kręgu odbiorców. Natomiast ten etap twórczości zaowocował przenoszeniem do malarstwa ściennego zasobu motywów ornamentalnych wypracowanych na kartach rękopisów. Świadczą o tym polichromie w Opactwie Cystersów w Mogile.