 Pierwszy zbiór obejmujący kilkanaście woluminów przynieśli mnisi z macierzystego klasztoru w Lubiążu w 1222 roku jako uposażenie klasztorne. Zgodnie z nakazem konstytucji cysterskich (por. J. Canivez, „Statuta Capitulorum Generalium Ordinis Cisterciensis”, t. I, Louvain 1933, s. 15, p. XII) złożony był z dziewięciu ksiąg liturgicznych, Reguły i kalendarza oraz być może niektórych dzieł Ojców Kościoła, Biblii, „Liber usuum” (consuetudinum) i innych. Książki przechowywano w „armarium” obok zakrystii wraz z cenniejszym sprzętem służącym kultowi religijnemu.
O początkach biblioteki brak informacji. Rozwój działalności pisarskiej, naukowej, własne „scriptorium” i rola, jaką odgrywało opactwo w historii Zakonu świadczą, że zbiór szybko się powiększał o manuskrypty i książki z różnych dziedzin. Składał się z zakupów i darowizn.
W drugiej połowie XV w. staraniem opata Marcina Matyspaska zbudowano nad kaplicami bliźnimi południowymi istniejącą do dziś bibliotekę (por. E. Łużyniecka, „Architektura średniowiecznych klasztorów cysterskich filiacji lubiąskiej”, Wrocław 1995, s. 82). - już wtedy księgozbiór był odpowiednio duży. (wymiary wnętrza pomieszczenia: 6,5 x 9 m). Do wyjątkowego powiększenia zbioru przyczynili się działający w Mogile w XV w. wybitni cystersi, profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego: Jan Szczekna, Jakub z Paradyża, Jan Taczel z Raciborza. Podobnie było w czasach renesansu i działalności opatów: humanisty Erazma Ciołka oraz Marcina Białobrzeskiego, pisarza, apologety. Ciołek przykrył wnętrze biblioteki sklepieniem sieciowym, które w 1538 roku ozdobił freskami Stanisław Samostrzelnik, mnich mogilski. Ciągłe, systematyczne wzbogacanie księgozbioru o nowe nabytki wiązało się z założonym w Mogile w 1646 roku Studium Prowincjonalnym dla cysterskich alumnów.
|
Opactwo 
